Amarantus – złoto Inków z bogactwem składników odżywczych

Amarantus należy do tego rodzaju roślin, które posiadają wręcz starożytny rodowód i od wieków cieszą się uznaniem na całym świecie. Jej historia sięga czasów starożytnych cywilizacji, takich jak Aztekowie i Inkowie, dla których stanowiła nie tylko podstawowe źródło pożywienia, ale także istotny element religijnych rytuałów. Dziś zyskuje coraz większą popularność jako superfood dzięki swoim świetnym właściwościom odżywczym i prozdrowotnemu działaniu. Bogata w białko, błonnik oraz liczne witaminy i minerały, staje się ważnym składnikiem zdrowej diety. Osoby szukające alternatywy dla tradycyjnych zbóż mają tutaj duże pole do popisu. Artykuł omawia historię, właściwości oraz zastosowanie we współczesnej kuchni tej niezwykłej rośliny.

Co to jest amarantus?

Pewien australijski fizjolog w roku 1972 wykrył, że nasiona amarantusa, a inaczej: szarłatu wyniosłego (określanego pierwotnie także jako Quihuicha albo Huautli), posiadają duże ilości białka bogatego w lizynę. Dzięki temu uznany on został za bardzo wartościową roślinę uprawną. Szarłat wyniosły to zboże, które zawiera w sobie też spore ilości żelaza. Jest jedną z najstarszych roślin uprawnych na świecie, zwaną również jako „zboże XXI wieku”, ponieważ jej nasiona mają więcej składników odżywczych niż tradycyjne zboża. Przed odkryciem Ameryki stanowił on podstawę żywienia dla Azteków, Majów i Inków. W Polsce szarłat dostępny jest w postaci mąki prażonej, nasion, płatków lub ziaren ekspandowanych.

Historia – starożytne cywilizacje i tradycje

Historia tej rośliny sięga tysięcy lat wstecz. Jego nazwa pochodzi od greckiego słowa “amarantos”, co oznacza “nieprzemijający” lub “wiecznie kwitnący”. Ta cecha dotyczy jego zdolności do zachowania koloru kwiatów przez długi okres czasu. Szarłat wyniosły stanowił jedno z podstawowych zbóż uprawianych przez starożytne cywilizacje, takie jak Aztekowie i Inkowie, na terenach dzisiejszego Meksyku i Ameryki Środkowej. Aztekowie nazywali go “huautli”. Stanowił dla nich jedno z najważniejszych źródeł pokarmów, podobnie jak kukurydza i fasola. Używali go również w ceremoniach religijnych.

W czasach podbijania Meksyku przez Hiszpanów w XVI wieku uprawa tej rośliny została przez nich zakazana, ponieważ wykorzystywano ją w rytuałach religijnych Azteków. Stosowany w ceremoniach ku czci bóstw, stanowił symbol nieśmiertelności. Nasiona mieszano z miodem i krwią ofiarnych zwierząt, formując figury bóstw, które następnie spożywano w rytualnych obrzędach. Hiszpańscy konkwistadorzy zakazali uprawy “ziarna Inków“, co niestety przyczyniło się do jego zapomnienia w wielu regionach na bardzo długi czas. A to stało w niezgodzie z katolicyzmem. W wyniku tego zakazu to zboże prawie zniknęło z pól Ameryki Południowej i Środkowej.

Dzięki swojej wytrzymałości i odporności na trudne warunki klimatyczne, szarłat przetrwał wieki i został odkryty na nowo w XX wieku jako roślina o dużej wartości odżywczej. Obecnie jest uprawiany w wielu częściach świata, nie tylko w Ameryce Południowej, ale także w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Afryce.

Współczesne zastosowania i globalne odrodzenie

Współczesne odrodzenie zainteresowania tą rośliną można przypisać jego wyjątkowym właściwościom odżywczym. W kontekście rosnącej świadomości na temat zdrowego odżywiania, Quihuicha ponownie zyskuje na popularności jako superfood. Jest uprawiany w różnych częściach świata, od Ameryki Południowej, przez Afrykę, po Azję i Europę, gdzie jest ceniony zarówno za swoje ziarna, jak i liście. W kuchni wykorzystywany jest na wiele sposobów – od dodatku do sałatek, poprzez składnik pieczywa, po bazę do wegańskich burgerów.

Szarłat wyniosły jako zboże lecznicze

W medycynie naturalnej, pośród ogromnej ilości preparatów naturalnych wywodzących się z produktów żywnościowych, pojawia się również omawiana roślina. Zaleca się stosowanie go w diecie osób cierpiących na choroby układu kostnego, anemię a także cukrzycę. Szarłat jest pozbawiony glutenu, w zamian za to posiada duże ilości białka i błonnika.

Dlaczego szarat wyniosły warto włączyć do jadłospisu

• Dzięki zawartości skwalenu spowalnia procesy starzenia.
• Wpływa pozytywnie na układ odpornościowy.
• Wspomaga leczenie alergii oraz stanów zapalnych.
• Dzięki dużej ilości błonnika usprawnia pracę przewodu pokarmowego.
• Zawiera aminokwasy egzogenne (takie, które muszą być dostarczane do organizmu z zewątrz).
• Bogactwo nienasyconych kwasów tłuszczowych i antyoksydantów pomaga w leczeniu nowotworów oraz schorzeń układu krążenia.
• Chroni przed szkodliwymi promieniami ultrafioletowymi.
• Wspomaga usuwanie z organizmu szkodliwych ksenobiotyków.
• Pomaga w walce zaparciami.

Kuchnia z amarantusem – przepis

Ekspandowane ziarna amarantusa, tzw. popping, można spożywać w całości, lub dodawać je do zup, owsianek, ciast, deserów. Szarłat wyniosły jest dodawany też do chleba.

Nasiona możemy stosować do potraw gotowanych, pieczonych czy duszonych.

Do spożycia nadają się  również liście tej rośliny, pod względem smakowym są one podobne do szpinaku.

Ugotowane ziarna szarłatu stanowią doskonały zamiennik kasz. Gotujemy je w proporcji 1/2 szklanki ziaren na 3/4 szklanki wody przez około 20 minut pod przykryciem lub kiedy będzie już miękki.

Na rynku jest także dostępny olej z amarantusa, który zawiera więcej skwalenu niż oliwa z oliwek.

Złoto Inków nie zawiera glutenu, może więc stanowić bardzo istotny element diety osób pozostających na diecie bezglutenowej.

Amarantus – właściwości i wartości odżywcze

Jak wiele wartości odżywczych znajduje się w 100 gramach ziarna amarantusa? Poniżej tabela, która pokazuje te wartości (dane na podstawie programu dietetycznego DietetykPro).

Huautli – niegdyś zapomniane, obecnie wróciło do łask

Niegdyś niemal zapomniana roślina, obecnie przeżywa swoisty renesans jako jedno z najcenniejszych źródeł zdrowego jedzenia. Stanowi świetny wybór dla osób dbających o zdrowie i zbilansowana dietę. Jako roślina odporna na trudne warunki klimatyczne, stanowi istotną alternatywę dla innych, bardziej wrażliwych zbóż. Poznawanie sposobów na jej wprowadzenie do codziennych posiłków z pewnością przyniesie wiele radości, jak i korzyści. Zachęcamy do eksperymentowania w kuchni z tymi ziarnami i korzystania z ich niezwykłych właściwości. To naprawdę złoto, które warto mieć w swoim jadłospisie.

Autor: Agnieszka Miśkowiec