Inna jego nazwa to chrzan warzęcha. Pochodzi z Azji Zachodniej i południowo-wschodniej Europy, gdzie od dwóch tysięcy lat jest uprawiany w celach leczniczych i kulinarnych. Także w Polsce jest jedną z najstarszych przypraw i preparatów stosowanych przez medycynę ludową. W czasach Jagiellonów, miazgą z chrzanu okładano stopy w przypadku przeziębienia, a przed pojawieniem się lodówek, jego liśćmi okładano masło, żeby uchronić je przed jełczeniem.
Jak wygląda chrzan
Chrzan ma grube korzenie o biało-żółtej barwie i wydłużone, podłużne liście. Jego kwiaty są białe i drobne, umiejscowione na długich pędach kwiatowych. Okres kwitnienia chrzanu to maj – czerwiec.
Dość łatwo się rozrasta, więc jeśli planujemy posadzić go w ogrodzie, to wybierajmy miejsca odosobnione, żeby nie zachwaścił sąsiednich upraw.
Co w nim znajdziemy?
Chrzan jest dobrym źródłem składników mineralnych (m.in. potasu, wapnia i fosforu), zawiera także witaminy z grupy B, witaminę E i C, prowitaminę A, glikozyd siarkowy synigrynę i olejki eteryczne.
Chrzan jako surowiec zielarski
W celach leczniczych i kulinarnych stosowane są korzenie chrzanu, korzenie roślin jednorocznych lub ewentualnie dwuletnich, jeśli są w świeżym stanie. Wykopuje się je w październiku, po obumarciu liści. Czasami używa się też chrzanu suszonego.
Chrzan – właściwości zdrowotne
Do głównych zalet leczniczych chrzanu należy jego pozytywny wpływ na wątrobę i woreczek żółciowy. Pobudza wydzielanie żółci, a także polepsza trawienie i całą przemianę materii. Działa pozytywnie na apetyt.
Wpływa korzystnie na system odpornościowy, jest zalecany do walki z wirusami, bakteriami i grzybami. W medycynie ludowej był stosowany przy zapaleniu oskrzeli, anemii, a także przy problemach z układem moczowym.
Zawarty w chrzanie glikozyd synigryna ma właściwości antybiotyczne, rozgrzewające, wykrztuśne i odkażające.
Wskazany jest także w przypadku zapalenia zatok, przynosząc szybkie uczucie ulgi, a także przy kaszlu i katarze.
Zawarte w nim glukozynolany sprawiają, że jest skuteczny w profilaktyce antynowotworowej, zapobiegając zwłaszcza nowotworom pęcherza, płuc, przełyku i żołądka.
Stosowany zewnętrznie, w postaci okładów z miazgi chrzanu lub jego plasterków, bywa pomocny przy schorzeniach reumatycznych, bólach mięśni czy zapaleniu korzonków nerwowych. Chrzan można również dodawać do ciepłej kąpieli.
Można go także stosować do przemywania twarzy, działa wtedy na skórę wybielająco, redukuje piegi i przebarwienia, a także widocznie wygładza skórę.
Jak stosować chrzan?
Chrzan możemy spożywać jako dodatek do potraw lub ich element, a także w postaci syropów i płukanek.
Liście i korzenie chrzanu można stosować jako dodatek konserwujący do marynat.
Chrzan posadzony w ogrodzie ma działanie hamujące na rozwój chorób grzybowych drzew owocowych.
Chrzan – na co uważać?
Ze spożywania chrzanu powinny zrezygnować osoby cierpiące na chorobę wrzodową, zgagę, choroby układu pokarmowego, zwłaszcza marskość wątroby i niewydolność nerek.
Warto też ograniczać jego ilość – dzienna dawka to ok. 40g, większa dawka może skutkować podrażnieniem błony śluzowej żołądka i jelit.
Kilka inspiracji – chrzan w potrawach i płukankach
Surówka z marchwi, jabłek i chrzanu
300g marchwi i 200g jabłek umyć, obrać i zetrzeć na tarce, a następnie wymieszać z 4 łyżkami tartego chrzanu, wcześniej skropionego sokiem z cytryny. Dodać pół szklanki śmietany i doprawić solą i cukrem.
Przepis pochodzi z książki „ Apteczka domowa”
Płukanka do gardła
Łyżeczkę tartego chrzanu, wyciśniętego czosnku i miodu dodać do szklanki ciepłej wody i odstawić na 2-3 minuty. Po tym czasie przecedzić i stosować do płukania gardła.
Przepis pochodzi z książki „Apteka domowa”
Syrop z korzenia chrzanu
100g startego korzenia chrzanu (wcześniej oczyszczonego) zalać ½ szklanki przegotowanej, ostudzonej wody i odstawić pod przykryciem na 30 minut. Po tym czasie wycisnąć przez płótno i dodać około 100g miodu. Pić 3 razy dziennie po 1 łyżeczce.
Przepis pochodzi z książki „Apteczka domowa”
