Czarna porzeczka, zwana inaczej smrodynią, pochodzi z Europy Północnej, gdzie wykorzystywana była do celów leczniczych już w XI wieku. Obecnie w stanie naturalnym spotkać ją można w centralnej i wschodniej Europie, ale uprawia się ją również w klimacie umiarkowanym.
Specyficzny zapach porzeczki to zasługa olejków eterycznych i fitoncydów (środków niszczących drobnoustroje), a cierpki smak powodują garbniki i antocyjany.
Jak wygląda porzeczka czarna
Czarna porzeczka to wieloletni krzew osiągający wysokość do 1,5 – 2 metrów. Ma twarde gałęzie i trójklapowe, naprzemianległe liście o wyszczerbionych brzegach. Kwiaty porzeczki są zebrane w gęste grona, są małe, o żółtozielonej barwie. Owoce to czarne, kuliste jagody.
Porzeczka rośnie dziko w lasach i bagnistych zaroślach, jest również uprawiana na plantacjach i w ogrodach. Kwitnie w maju, a owoce dojrzewają w lipcu.
Co w niej znajdziemy?
Jest bardzo dobrym źródłem witaminy C, znajdziemy w niej także witaminy P i K. Wśród innych składników wymienić można olejki eteryczne, kwasy organiczne, kwasy fenolowe, flawonoidy, taniny, katechiny, antocyjany, pektyny i związki mineralne.
Czarna porzeczka jako surowiec zielarski
Elementami czarnej porzeczki stosowanymi w celach leczniczych są liście i owoce. Zbiera się je w lipcu i sierpniu, w czasie dojrzewania owoców, z dobrze wyrośniętych i dojrzałych krzewów. Owoce zbiera się bez szypułek, liście po zerwaniu suszy się w cieniu, rozdrabnia i przechowuje w szklanych, szczelnych pojemnikach, chroniąc przed słońcem.
Porzeczka czarna – działanie zdrowotne
Owoce i sok z czarnej porzeczki wzmacniają system odpornościowy, są stosowane przy infekcjach górnych dróg oddechowych, przeziębieniach, przy chrypce czy kaszlu.
Sok z czarnych porzeczek wzmacnia organizm w stanach ogólnego osłabienia, pomaga przy migrenie, przy chorobach nerek, wątroby, żołądka, a także przy miażdżycy.
Czarne porzeczki korzystnie oddziałują na wzrok, poprawiają mikrocyrkulację siatkówkową i wyostrzenie wzroku, w związku z czym są polecane przy problemach z widzeniem nocnym i w barwnikowym zwyrodnieniu siatkówki.
Olej z czarnej porzeczki bywa też stosowany pomocniczo u osób chorujących na stwardnienie rozsiane.
Liście czarnej porzeczki mają właściwości przeciwzapalne i moczopędne, w związku z czym są stosowane przy schorzeniach dróg moczowych, przyspieszają również wydalanie z organizmu mocznika i kwasu moczowego, są niezastąpione przy artretyzmie.
Skutecznie działają również w przypadku problemów z układem pokarmowym, garbniki w nich zawarte powodują, że mają właściwości przeciwbiegunkowe oraz hamujące rozwój bakterii w przewodzie pokarmowym.
Działanie przeciwzapalne liści czarnej porzeczki jest również wykorzystywane przy leczeniu chorób reumatycznych.
Owoce czarnej porzeczki mają działanie przeciwutleniające, wzmacniają naczynia krwionośne, są skuteczne przy walce z żylakami i hemoroidami. Dzięki zawartości antyutleniaczy zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych, obniżają poziom cholesterolu we krwi, pomagają w regulacji ciśnienia i spowalniają procesy starzenia.
Liście czarnej porzeczki stosowane zewnętrznie są skuteczne przy łagodzeniu bólu i stanu zapalnego wywołanych przez ukąszenia owadów.
Jak stosować czarną porzeczkę?
Czarna porzeczka może być stosowana w formie naparów i odwarów z suszonych liści, soków, galaretek, nalewek i przetworów.
Herbatę moczopędną przygotujemy zalewając 2-3 łyżeczki suchych liści filiżanką wrzącej wody. Napar odstawiamy na 10 minut do zaparzenia, przecedzamy i pijemy kilka razy dziennie.
Czarna porzeczka znajduje swoje zastosowanie także w sferze kulinarnej – zawartość fitoncydów sprawia, że liście porzeczki dodaje się do marynat, a garbniki i antocyjany sprawiają, że owoce świetnie nadają się do produkcji win czerwonych. Owoce czarnej porzeczki zawierają związki galaretujące, jest więc ona dobrym surowcem do sporządzania dżemów, konfitur czy galaretek.
Czarna porzeczka – na co uważać?
Liści czarnej porzeczki powinny unikać kobiety w ciąży, karmiące piersią i małe dzieci.
Osoby cierpiące na choroby serca, nadciśnienie tętnicze czy niewydolność nerek przed spożyciem preparatów z czarnej porzeczki powinny poradzić się lekarza.
Kilka inspiracji – czarna porzeczka w herbatach i nalewkach
Herbatka moczopędna i przy bólach stawów
W jednakowych częściach wymieszać porzeczkę czarną, mniszek lekarski i hakorośl rozesłaną. 2 łyżeczki mieszanki zalać filiżanką wrzącej wody, odstawić na 10 minut do zaparzenia i przecedzić. Pić do 3 filiżanek dziennie po posiłkach.
Przepis pochodzi z książki „Zioła. Naturalne sposoby na różne dolegliwości”
Napój witaminowy z owoców czarnej porzeczki
1-2 łyżki suszonych owoców zalać szklanką wrzątku, odstawić do zaparzenia i odcedzić. Można pić dwa – trzy razy dziennie.
Przepis pochodzi z książki „Apteczka domowa”
Nalewka z czarnej porzeczki
1 kg umytych, starannie oczyszczonych owoców czarnej porzeczki wsypać do słoja i zalać 1/2l spirytusu i 1/2l wódki. Zamknąć i odstawić w ciepłe, słoneczne miejsce na sześć tygodni. Z 1/2l wody i 50dag cukru ugotować syrop, do ciepłego i odszumowanego syropu dodać nalewkę, wymieszać, zamknąć i odstawić na tydzień w temperaturze pokojowej (nie na słońcu). Przefiltrować, rozlać do butelek i przechowywać w chłodnym, ciemnym miejscu.
Przepis pochodzi z książki „Apteczka domowa”
