Muzyka towarzyszy nam niemalże wszędzie, czasem bez względu na to, czy tego chcemy, czy nie. Jest obecna w pracy, szkole, centrach handlowych, autobusach lub zwyczajnie na ulicy, ostatnio coraz częściej pojawia się nawet w ośrodkach zdrowia, nie wspominając już o klubach fitness czy siłowniach. Opracowane w ostatnich latach i upowszechniające się z biegiem czasu muzykoterapie pomagają ludziom w walce z różnymi schorzeniami i dolegliwościami.
Muzyka bowiem ma wpływ nie tylko na naszą psychikę (nastrój czy samopoczucie), lecz także na stan ogólny organizmu.
Związek między muzyką a ciałem człowieka określa się mianem mechanizmu fizjologicznego działania muzyki, za sprawą którego metrum, rytm czy tempo melodii przekładają się na synchronizację rytmów biologicznych jednostki z rytmem muzycznym. W ten sposób muzyka reguluje i stabilizuje pracę wielu narządów wewnętrznych, wpływając na funkcjonowanie m.in. układu oddechowego, sercowo-naczyniowego oraz ośrodkowego układu nerwowego.
Jej oddziaływanie powiązane jest z odczuwanym przez słuchacza poziomem napięcia czy pobudzenia. I tak, gdy towarzyszy nam wesoła muzyka, następuje wzrost częstotliwości uderzeń serca, wzrasta tętno i liczba oddechów. W przypadku zaś słuchania muzyki smutnej dochodzi do spadku liczby uderzeń serca na minutę, co z kolei sprawia, że maleje tętno i częstość oddechów. Muzyka groźna, zmienna, o niejednostajnym metrum wywołuje natomiast różnice w częstotliwości wyżej opisanych narządów.
Najważniejszy wpływ ma jednak muzyka na funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, który warunkuje szereg procesów zachodzących w naszym organizmie. Oto bowiem muzyka docierająca do uszu człowieka bierze udział w produkcji neuroprzekaźników wytwarzanych przez mózg. To z kolei wiąże się z wytwarzaniem takich związków jak dopamina, epinefryna, noradrenalina i serotonina, które odpowiedzialne są za doznawane przez człowieka uczucie przyjemności. Stąd dobry nastój i świetne samopoczucie.
Na tym jednak nie koniec. Muzyka łagodzi działanie i skutki uboczne tak powszechnego zjawiska, jakim dzisiaj jest stres. Z medycznego punktu widzenia zmniejsza ona wydzielanie kortykotropiny i kortyzolu, które powstają pod wpływem stresu i w przypadku długotrwałego oddziaływania mogą mieć negatywny wpływ na układ nerwowy i immunologiczny. Stres bowiem sprzyja obniżeniu odporności, przez co stajemy się podatni na działanie różnych infekcji. Muzyka, pełniąca w tym przypadku funkcję kompensacyjną, wspomaga prawidłowe funkcjonowanie organizmu i szybsze dochodzenie do zdrowia.
Więcej nawet – muzyka powoduje zmniejszenie stężenia interleukiny, co innymi słowy oznacza, że łagodzi stan zapalny. To dlatego niektórzy chirurdzy decydują się na udział muzyki podczas przeprowadzania operacji. Muzyka dochodząca do uszu człowieka przed i podczas zabiegów operacyjnych lub przeszczepów sprzyja wydzielaniu oksytocyny – hormonu stabilizacji.
Wreszcie nie należy zapominać o istotnym wpływie muzyki na jakość zdolności poznawczych. Ogólnie bowiem rzecz biorąc, muzyka wspomaga aktywność mózgu. To z kolei ułatwia koncentrację i oddziałuje na zapamiętywanie i utrwalanie wiedzy. Związane jest to z modyfikującym wpływem muzyki na nastrój człowieka.
Oczywiście wiele można by też napisać o negatywnym wpływie muzyki na ludzki organizm. Jeden z zarzutów dotyczyłby na pewno uszkodzenia słuchu. Wynika ono jednak raczej z braku rozwagi, który oznacza w tym przypadku długotrwałe słuchanie głośnej muzyki, niż z właściwego jej wpływu na nasze zdrowie. Co ciekawe, jedno z ostrzeżeń skierowane jest także do osób posiadających wykształcenie muzyczne. Mimo że doznania wywoływane przez muzykę są niezależne od wykształcenia muzycznego (wszyscy bowiem tak samo trafnie ją oceniamy), profesjonalni muzycy powinni być szczególnie ostrożni. W ich przypadku muzyka może prowadzić do dekoncentracji przy wykonywaniu innych czynności. Nie jest to jednak na pewno powodem, aby zaprzestać słuchania muzyki w ogóle.
Być może to w jaki sposób muzyka wpływa na funkcjonowanie naszego organizmu wydaje się skomplikowane. Samo jej słuchanie przychodzi przecież o wiele łatwiej. Tyle też zresztą wystarczy, aby czerpać z niej nie tylko przyjemność, lecz także pożytek. Służy ona bowiem nie tylko rozrywce, lecz także odpoczynkowi, łagodząc skutki stresu, wpływając na wzrost odporności i równowagi organizmu, a także zwiększając kreatywność i zdolności poznawcze. Można ją zatem uznać za niezbędny element naszej codziennej diety.
