Sód jest niezbędnym pierwiastkiem dla funkcjonowania całego organizmu. Większość sodu znajduje się w płynach pozakomórkowych, np. w osoczu krwi, mniejsza część w płynie wewnątrzkomórkowym i tkance kostnej.
Jest składnikiem koniecznym dla prawidłowej gospodarki wodnej organizmu, ma również duży wpływ na regulację ciśnienia krwi. Jego głównym dostarczycielem jest sól kuchenna, której w Polsce spożywa się wciąż zbyt dużo, rzadko więc spotyka się niedobory sodu.
Podstawowe funkcje sodu
- niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania mięśni i nerwów,
- zapewnia właściwe działanie gospodarki wodnej organizmu, zapobiega nadmiernej utracie wody,
- reguluje ciśnienie osmotyczne w płynach ustrojowych,
- wpływa na utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej,
- bierze udział w regulacji ciśnienia tętniczego,
- uczestniczy w przewodzeniu impulsów nerwowych i kurczeniu mięśni,
- bierze udział w regulacji transportu składników pokarmowych, takich jak witaminy, cukry, aminokwasy,
- jest składnikiem ATP-azy, przez co jest niezbędny dla przenoszenia energii w komórce.
Sód – skutki niedoboru
Niedostateczna ilość sodu w organizmie może być przyczyną odwodnienia, mogą też wystąpić nerwobóle oraz zaburzenia w trawieniu węglowodanów.
Niedobór sodu może wystąpić przy biegunkach, wymiotach lub nadmiernej potliwości. Przyczyną mniejszej ilości sodu może być także stosowanie leków moczopędnych, a także niektóre choroby: schorzenia nerek, niedoczynność kory nadnerczy czy stany obrzękowe.
Sód – skutki nadmiaru
Główną i najczęściej spotykaną konsekwencją nadmiaru sodu w organizmie jest choroba nadciśnieniowa. Zbyt duży spożycie sodu może również zwiększać prawdopodobieństwo choroby nowotworowej żołądka i udaru mózgu.
Przyczyną nadmiaru sodu jest przede wszystkim nadmierne spożycie soli kuchennej. Wysokość podaży soli kuchennej dla osób dorosłych zalecana przez Instytut Żywności i Żywienia wynosi do 5g dziennie, natomiast średnie spożycie przez Polaków wynosi nawet 11g.
Wśród innych przyczyn zbyt dużej ilości sodu w organizmie można wymienić nadmierną utratę wody w wyniku biegunek, wymiotów czy nadmiernego pocenia oraz takie choroby jak nadczynność kory nadnerczy czy przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek.
Objawy zatrucia nadmiarem sodu mogą pojawić się po spożyciu powyżej 14g chlorku sodu dziennie.
Źródła sodu
Głównym źródłem sodu w diecie jest sól kuchenna. Występuje on także powszechnie w produktach roślinnych i zwierzęcych, przy czym dużo więcej jest go w produktach pochodzenia zwierzęcego.
Duże ilości sodu występują w żywności przetworzonej, a także niektórych produktach jak np. wędlinach, serach podpuszczkowych, solonych śledziach, oliwkach, bekonie, tuńczyku w puszce, ketchupie czy słonych przekąskach.
Z produktów nieprzetworzonych pochodzi jedynie 10% sodu, reszta dostarczana jest w postaci soli kuchennej, zarówno w produktach przetworzonych przemysłowo, jak i podczas gotowania.
Zapotrzebowanie organizmu na sód zależy między innymi od płci, wieku, aktywności fizycznej, temperatury czy wilgotności otoczenia. W przypadku intensywnego pocenia się, zapotrzebowanie na ten pierwiastek zdecydowanie wzrasta.