Ortoreksja, czyli dietetyczny kłopot

Anoreksja, bulimia – o tych specyficznych zaburzeniach odżywiania i ich skutkach słyszała większość z nas. Tymczasem równie groźna jest mniej znana, ale zbierająca coraz większe żniwo ortoreksja.

Co to jest ortoreksja?

Ortoreksja – (łac. ortho “prawidłowy”; orexis “apetyt”) – to nazwa zaburzenia odżywiania się, opisana po raz pierwszy przez amerykańskiego lekarza i dietetyka, Stevena Bratmana w książce “W szponach zdrowej żywności”. Opierając się na własnych obserwacjach, udało mu się wyodrębnić kryteria i opis patologii ortoreksji, której istotą jest nadmierna, maniakalna dbałość o walory zdrowotne i bezpieczeństwo spożywanego posiłku.

Kogo dotyka ortoreksja?

Ortoreksja szczególnie często dotyka osoby ambitne, wykazujące cechy perfekcjonizmu i mające problemy w relacjach z otoczeniem. Potrafią one narzucić sobie bardzo silny reżim żywieniowy. Dzięki temu tworzą sytuację, nad którą mogą w pełni zapanować. Często każą siebie za spożycie produktów ich zdaniem niedozwolonych oraz nagradzają za ścisłe trzymanie się określonej diety. Ważny jest też sposób przygotowywania posiłków, z wyłączeniem pieczenia, smażenia, a z czasem nawet gotowania. Wiele czasu i sił zajmuje zdobycie odpowiedniej żywności, pochodzącej wyłącznie z upraw i hodowli ekologicznych lub samodzielnej produkcji.

Takim osobom nie chodzi o zrzucenie nadwagi czy dbałość o sylwetkę – w ich miejsce pojawia się stale podkreślana potrzeba osiągnięcia zdrowego i długiego życia dzięki wyborowi produktów, pozbawionych tzw. chemii. W swojej świadomości odróżniają się więc od przerażających wizerunków bulimiczek i anorektyczek, obecnych w mediach. W ten sposób ich czujność jest uśpiona.

Czego nie je ortorektyk?

Osoba, którą dotknęła ortoreksja stara się wykreślić ze swojej diety:

• wędliny (z uwagi na nadmierną ilość soli, saletry i innych środków konserwujących),
• warzywa i owoce (są w nich metale ciężkie jak ołów i kadm oraz środki ochrony roślin i bakterie pochodzące z gleby),
• produkty zbożowe (są modyfikowane genetycznie i wzbogacone polepszaczami smaku oraz zapachu),
• ryby (skażenie metalami ciężkimi, szczególnie gatunki słodkowodne i wyławiane w małych akwenach),
• nabiał, drób (obawa przed lekami i witaminami podawanymi zwierzętom).

W ortoreksji największym zagrożeniem jest całkowita eliminacja grup pokarmów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania, jak tłuszcze czy źródła pełnowartościowego białka. Ortorektyk doszukuje się w nich zbyt wielu negatywnych elementów, nawet wbrew informacjom na opakowaniu, dotyczącym składu czy też ustaleniom naukowców.

Dieta ortorektyków staje się bardzo monotonna. Mogą oni np. zadowolić się dwiema porcjami surowych warzyw i specjalnie wyselekcjonowaną wodą przez tydzień lub cały miesiąc. Taki sposób odżywiania na dłuższą metę nie jest w stanie dostarczyć wymaganych składników odżywczych regulujących procesy chemiczne organizmu. Wygaszeniu ulega również funkcja emocjonalna jedzenia, polegająca na dostrzeganiu subtelności smakowych i czerpaniu z nich satysfakcji, także w gronie rodziny i przyjaciół.

W efekcie szybko pojawia się coraz gorsze samopoczucie fizyczne i psychiczne, przewlekłe bóle głowy, anemia, kłopoty z krążeniem czy rozregulowanie gospodarki hormonalnej, co może przejawić się np. zanikiem miesiączkowania u kobiet. Paradoksalnie, chory na ortoreksję odczuwa chroniczne zmęczenie, dlatego sięga po używki takie jak napoje energetyczne lub środki farmakologiczne. Powoduje to poczucie winy i narzucanie sobie jeszcze większego reżimu na zasadzie błędnego koła.

Ortoreksja – jak pomagać?

Osoba dotknięta ortoreksją powinna jak najszybciej otrzymać pomoc psychologiczną (lub psychiatryczną). Dobre wyniki może przynieść terapia behawioralno-poznawcza. Prowadzona pod okiem specjalisty, pozwoli na oduczenie się niekorzystnych zachowań. Pacjent będzie mógł również ćwiczyć i rozwijać nabyte podczas terapii umiejętności, tak by uchronić się przed nawrotem zaburzeń związanych z ortoreksją.

Równie ważne jest naprawienie szkód wyrządzonych niekorzystną, ubogą dietą. Można to osiągnąć poprzez stopniowe wprowadzanie prawidłowych zasad żywienia, pod kontrolą lekarską bądź specjalisty z zakresu żywienia. Dodatkowo zwykle stosuje się suplementację.

Autor: Piotr Pokój