Zioło znane pod różnymi nazwami, z których najpopularniejsza to waleriana, inne nazwy to Odolan czy Balderian. Popularny był już w starożytności, nazywany wtedy zielem „phu” i stosowany przy astmie, chorobach nerek i epilepsji, a w Grecji głównie jako środek uspokajający.
Kozłek rośnie w całej Europie i zachodniej części Azji, jednak dla celów leczniczych uprawiany jest już na całym świecie. W Polsce możemy go spotkać rosnącego dziko nad brzegami rzek i w zaroślach, w wilgotnych lasach oraz na błotnistych i torfowych łąkach.
Jak wygląda kozłek lekarski
Kozłek jest rośliną wieloletnią (w uprawie dwuletnią), o wysokości 100-150cm. Jego drobne różowo białe lub białe kwiaty tworzą duże kwiatostany. Okres kwitnienia kozłka to czerwiec – sierpień.
Waleriana jako surowiec zielarski
Dla celów leczniczych wykorzystuje się podziemne części rośliny – korzenie, kłącza, rozłogi. Zbiera się je jesienią po zaschnięciu części naziemnej. Po wykopaniu zioło trzeba oczyścić, usunąć naziemne części i opłukać w bieżącej wodzie. Następnie podłużnie naciąć i suszyć rozłożone w dobrze wentylowanym miejscu, początkowo w warunkach naturalnych, a potem warto je dosuszyć w wyższej temperaturze. Wysuszony korzeń przechowywać w zamkniętych i suchych naczyniach, bez dostępu światła. Lepszą jakość surowca otrzymuje się z upraw kozłka, a nie tego występującego w stanie naturalnym.
Kozłka możemy również sadzić w ogródku, lubi on wilgotną, próchniczą ziemię bogatą w wapń w lekko zacienionym miejscu. Uważać trzeba jedynie, gdy mamy koty – z rozkoszą będą się w nim tarzać 🙂
Kozłek – działanie zdrowotne
Kozłek lekarski ma działanie uspokajające, rozluźniające i rozkurczowe. Łagodzi napięcie, obniża ciśnienie, jest bardzo skuteczny przy problemach z bezsennością.
Jego działanie rozkurczowe, w połączeniu z lekkim oddziaływaniem przeciwbólowym pomaga przy dolegliwościach menstruacyjnych, działając równocześnie na częsty w tym okresie stan podenerwowania.
Jest skuteczny w leczeniu stanów lękowych i nerwic, a dzięki temu że działa przede wszystkim na ludzi zdenerwowanych (ma mały wpływ na osoby w równowadze nerwowej) można go stosować w przypadku bólów głowy czy przyspieszonym biciu serca.
Pomaga rozluźnić mięśnie moczowodów, co sprzyja przechodzeniu niedużych kamieni nerkowych, zapobiega też wzdęciom i nadmiernym gazom.
Jak stosować kozłek lekarski?
Kozłka lekarskiego możemy stosować w postaci naparów, nalewek, wyciągów czy tabletek, niektórych standaryzowanych na konkretną zawartość kwasu walerianowego.
Napar z kozłka możemy przygotować wsypując łyżeczkę rozdrobnionego korzenia do filiżanki wrzącej wody. Napar zostawić do zaparzenia na 10 minut, a następnie przecedzić. Kozłek lekarski nie ma zbyt dobrego smaku, dlatego można dosłodzić go miodem lub cukrem. W przypadku wystąpienia niepokoju czy stanów lękowych pić 3 filiżanki dziennie, w przypadku problemów ze snem jedną filiżankę godzinę przed snem.
Kozłek lekarski – na co uważać?
Kozłek lekarski jest dość bezpiecznym preparatem, ale przy długotrwałym stosowaniu może działać niekorzystnie na trawienie, powodować bóle głowy, dolegliwości żołądkowe i problemy ze snem.
Nie powinny go stosować osoby z niewydolnością wątroby, kobiety w ciąży i karmiące, jak również dzieci do 12 roku życia.
Warto pamiętać, że niewielkie dawki waleriany pomagają w stanach lękowych działając uspokajająco, zaś dawki większe będą powodować senność.
Waleriana nie jest preparatem uzależniającym, jednak u niektórych osób może powodować uzależnienie psychiczne. Może również nasilać działanie leków uspokajających.
W przypadku niewielkiej grupy osób może działać odwrotnie i nasilać stany lękowe, działać stymulująco. W takiej sytuacji należy od razu przerwać kurację.
Kilka inspiracji – kozłek lekarski w naparach i nalewkach
Herbata na dobry sen
W równych częściach zmieszać walerianę, passiflorę i akację Farnesa. Łyżeczkę mieszanki wsypać do filiżanki wrzącej wody i odstawić na 10 minut do zaparzenia. Odcedzić i wypić gorącą godzinę przed snem.
Przepis pochodzi z książki: „Zioła. Naturalne sposoby na różne dolegliwości”
Nalewka z korzenia kozłka lekarskiego
100g suszonych korzeni kozłka zalać 0,5l 70% spirytusu. Odstawić na 10-14 dni w szczelnie zamkniętym naczyniu, codziennie wstrząsając naczyniem. Przecedzić i pić po 20-40 kropli w stanach nerwowości lub szybkiego bicia serca.
Ewa Zawidzka