Choroby serca i układu krążenia to jedna z głównych przyczyn zgonów w krajach wysoko rozwiniętych. Postęp wiedzy medycznej, lepszy sprzęt i leki trochę poprawiły ten stan, jednak nadal wielu z nas zmaga się ze schorzeniami związanymi z miażdżycą tętnic, niewydolnością krążenia, zawałem mięśnia sercowego oraz nadciśnieniem tętniczym.
Dlaczego tak jest? Otóż powodów jest kilka – rozwój cywilizacyjny, zanieczyszczenia, spożywanie coraz większej ilości produktów przetworzonych, tłuszczu, cukru, brak ruchu oraz używki, takie jak alkohol czy papierosy – wszystko to tylko pogłębia zły stan naszego zdrowia. W Polsce na chorobę niedokrwienną serca choruje ok. 1 mln osób, a ilość zawałów mięśnia sercowego wynosi ok. 100 tys. rocznie. Potrzebna jest profilaktyka i uświadomienie społeczeństwu, jak można nie tyle walczyć z chorobą, co mądrze jej zapobiegać. I tutaj na pierwszy plan wysuwa się odpowiednia dieta, która wraz z aktywnością fizyczną może w skuteczny sposób zapobiec wielu schorzeniom związanym z układem krążenia.
Zalecenia żywieniowe American Heart Association
Liczne badania nad przyczyną powstawania miażdżycy dowodzą silnego jej związku z otyłością, szczególnie tą typu brzusznego i w celu prewencji jak i leczenia powinny obowiązywać odpowiednie zalecenia żywieniowe, które w 1986 roku sformułowała American Heart Association:
- Podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych nie przekraczająca 10% całkowitej liczby kalorii.
- Spożycie tłuszczu nie przekraczające 30% całkowitej liczby kalorii.
- Spożycie cholesterolu mniejsze niż 100 mg/1000 kcal i nie przekraczające 300 mg dziennie.
- Spożycie białek pokrywające ok. 15% całkowitego zapotrzebowania kalorycznego.
- Spożycie węglowodanów w ilościach pokrywających 50-55% zapotrzebowania energetycznego z uwzględnieniem przede wszystkim węglowodanów złożonych.
- Spożycie sodu zredukowane do 1,0 g/1000 kcal i nie przekraczające w całości 3,0 g dziennie.
- Ograniczenie spożycia alkoholu, tak aby wartość energetyczna pochodząca z tego źródła nie była większa niż 15% całkowitej wartości energetycznej spożywanego pokarmu.
- Całkowita wartość energetyczna wystarczająca do utrzymania należnej masy ciała.
- Spożywanie posiłków urozmaiconych.
Menu przy niewydolności krążenia
Musimy w tym miejscu rozgraniczyć sposób żywienia dla chorych z różnymi problemami. Dla tych, który cierpią na niewydolność krążenia głównym zaleceniem dietetycznym jest jak największe ograniczenie sodu (unikanie soli oraz takich produktów jak: orzeszki solone, frytki, chipsy, potrawy wędzone, oliwki, konserwy). Sól kuchenna zatrzymuje wodę w organizmie, przyczyniając się do wzrostu ciśnienia tętniczego. Z menu powinny zniknąć również mięsa, szczególnie te tłuste, a jeśli chodzi o płyny to należy też zmniejszyć ilość wypijanej kawy, herbaty oraz napojów energetycznych, ponieważ kofeina przyśpiesza czynność serca. Pacjenci z tym schorzeniem powinni też unikać obfitych posiłków oraz zbyt dużej ilości napojów, w tym wody.
Co zatem można, a nawet powinno się jeść w tym stanie? Bardzo ważne jest uzupełnianie niedoboru potasu – leki, które się wówczas zażywa obniżają jego stężenie w organizmie. Pierwiastek ten można znaleźć w takich produktach jak: pomidory, buraki, fasola, owoce (pomarańcze, banany, melony, brzoskwinie), ziemniaki czy mięso. Jeśli chodzi o witaminy to warto spożywać produkty zawierające witaminę C, która jest antyoksydantem – obniża ciśnienie krwi, zapobiega nadciśnieniu oraz hamuje odkładanie się cholesterolu w ścianach naczyń krwionośnych. Posiłki zatem powinny obfitować w takie produkty jak: natka pietruszki, brokuły, szpinak, produkty zbożowe, ziemniaki, seler, papryka, kalarepa, pomidory, owoce cytrusowe czy czarna porzeczka. Przy tym wszystkim trzeba pamiętać, że dieta ma być przede wszystkim lekkostrawna (nie poleca się np. spożywania warzyw strączkowych i kapustnych). Zaleca się spożywanie 5 niewielkich posiłków, przy czym ostatni nie później niż 2-3 godziny przed snem.
Co jeść po zawale?
Ci, którzy są już po zawale powinni przede wszystkim ograniczyć produkty bogate w cholesterol i tłuszcze nasycone pochodzenia zwierzęcego (tłuste mięso, smalec, masło, śmietana, pełnotłuste mleko) oraz nie jeść obfitych posiłków. Ich dieta powinna być bogata w produkty zawierające błonnik, takie jak np. surowe warzywa, owoce, suszone śliwki, gruboziarniste pieczywo, kasza, w witaminy A, C i E oraz pierwiastki magnez i potas.
Dieta chorych na miażdżycę naczyń
Kolejną grupą są pacjenci chorzy na miażdżycę naczyń. Powinni oni stosować dietę obniżającą cholesterol, który zwiększa ryzyko powstania zatorów i zawału serca. Jakie produkty są im zakazane? Tłuszcze nasycone (zwierzęce), pokarmy bogate w cholesterol – czerwone mięso, podroby, pasztety, konserwy mięsne, sery żółte i topione, masło, śmietana, a także cukier. Ważne jest, aby przy jednoczesnym zmniejszeniu ilości spożywanych tłuszczów zwiększać ilość węglowodanów, szczególnie tych pochodzących z warzyw i owoców, a także produktów bogatych w witaminy A, C, E, B6, B12 oraz kwas foliowy. Niezastąpiony jest także błonnik oraz magnez, wapń i selen. Raz dziennie warto też wypijać lampkę czerwonego wina, które zawiera liczne związki polifenolowe (poprawiają stan naczyń krwionośnych i zapobiegają tworzeniu się blaszki miażdżycowej).
Jadłospis przy nadciśnieniu tętniczym
Ostatnią grupę, o której należy wspomnieć, stanowią Ci z nadciśnieniem tętniczym. Osoby te przede wszystkim powinny ograniczyć sól, konserwy, słone wędliny oraz tłuste mięsa. Zaleca się im natomiast spożywanie kiełków pszenicy, chleba z ziarnami zbóż, czosnku, korzenia i natki pietruszki, produktów bogatych w witaminę E (np. oleje roślinne, szpinak, brzoskwinie, zielony groszek, czarna porzeczka), magnezu, selenu i wapnia. Warto jednak pamiętać o równowadze pomiędzy wapniem i magnezem, ponieważ wapń obniża ciśnienie krwi, ale zbyt duża jego ilość w stosunku do stężenia magnezu może wywołać odwrotny skutek.
Jak zatem można zaobserwować dieta dla osób z różnymi chorobami serca powinna opierać się przede wszystkim na zróżnicowanym odżywianiu, w którym powinny dominować chude mięsa, warzywa i owoce. Profilaktyka jest nieodzownym sposobem na zapewnienie sobie i swoim najbliższym zdrowia. Należy o tym pamiętać, nim będzie za późno.
Autor: Katrzyna Marusiak