Świetlik lekarski lub łąkowy wykorzystuje się od setek lat w medycynie naturalnej ze względu na swoje właściwości pomagające w leczeniu oczu. Działa przeciwzapalnie, ściągająco i antyseptycznie, dzięki czemu skutecznie pomaga w przypadkach zapalenia spojówek, światłowstrętu czy ogólnie zmęczeniu oczu. Stosuje się go również na kaszel i problemy trawienne. Dowiedz się co to za roślina, gdzie ją można spotkać, jakie posiada właściwości oraz dlaczego warto posiadać ją w swojej domowej apteczce.
Co to jest i jak wygląda świetlik lekarski?
Ze względu na kształt kwiatów, które mają najczęściej kolor biały lub fioletowy i żółtą plamkę w środku, co przypomina świeczkę lub płomyk, nazwa tej rośliny nawiązuje właśnie do tych przedmiotów. I dlatego roślina ta pozostaje znana także pod nazwami: świetlik łąkowy, świeczek, świeczki, świecznik, świtnik, złodziej mleczny (to ze względu na półpasożytniczy tryb życia) czy ptasie oczka.
Świtnik już w średniowieczu stanowił popularną roślinę leczniczą stosowaną jako skuteczny środek do leczenia stanów zapalnych oczu. Być może dlatego określano jako jako lekarstwo na „całe złe oko”.
Spotkać ją możemy w Europie i Ameryce, głównie na łąkach i w górskich lasach oraz na terenach wilgotnych.
Świetlik łąkowy stanowi drobną roślinę jednoroczną o wysokości od 10 do 30 cm. Posiada rozgałęzioną łodygę, owalne, włoskowate liście i biało-fioletowe kwiaty zebrane w grona, które z daleka przypominają świeczki. Kwitnie od lipca do września.
Co ciekawe, jest rośliną traktowaną jako pół-pasożyt, ponieważ do pobierania wody wykorzystuje korzenie innych – rosnących w pobliżu – roślin.
Euphrasia officinalis czy Euphrasia rostkoviana Hayne?
Okazuje się, że istnieją różne odmiany tej rośliny. To właśnie Euphrasia officinalis określana jest jako świetlik lekarski. Z kolei Euphrasia rostkoviana Hayne to faktycznie świetlik łąkowy.
Zamieszanie związane z oboma gatunkami może wynikać z faktu, że oba one krzyżują się ze sobą, co doprowadza do zanikania granic międzygatunkowych. Poza tym różni botanicy inaczej je klasyfikują. Jedni uznają, że euphrasia rostkoviana stanowi swego rodzaju podgatunek euphrasia officinalis. Inni uważają, że oba gatunki są tożsame.
Tak czy owak, nas najbardziej interesuje prozdrowotne działanie tego ziela, niezależnie od tego jak je nazwiemy i sklasyfikujemy botanicznie.
Co w nim znajdziemy?
W składzie świeczka znaleźć można garbniki, flawonoidy, taniny, irydoidy, lignany, olejek eteryczny, glikozydy (aukubina), substancje żywicowe oraz sole mineralne (przede wszystkim związki miedzi i manganu).
Świetlik łąkowy jako surowiec zielarski
W celach leczniczych stosować można całą roślinę. Ziele euphrasia zbiera się latem – w czerwcu lub lipcu, i szybko suszy rozłożone cienką warstwą w cienistym miejscu, aby zachować właściwości występujących w nim olejków eterycznych. Przechowuje się w szklanych, dokładnie zamykanych pojemnikach chroniących przed światłem i wilgocią.
Świetlik lekarski – właściwości zdrowotne
- Euphrasia posiada korzystne działanie na śluzówkę oczu, działając antyseptycznie, ściągająco, przeciwzapalnie i wzmacniająco. Poleca się ją przy zapaleniu spojówek, zapaleniu powiek, światłowstręcie, nadmiernym łzawieniu oczu czy zespole suchego oka.
- Związki w zawarte w roślinie uszczelniają naczynia krwionośne oczu, mogą także przeciwdziałać krwawieniu z naczyń siatkówki.
- Skuteczna jest również w przypadku pojawienia się jęczmienia oraz w stanach uczuleniowych, działając łagodząco i przeciwobrzękowo.
- Przemywanie naparem wykonanym z euphrasia officinalis jest też polecane dla osób, które mają przemęczony wzrok i zaburzenia widzenia wynikające z problemów mięśniowych lub nerwowych.
- Jego łagodzące i przeciwzapalne działanie pomaga przy leczeniu kaszlu i chrypki, w tym przypadku jako preparat do płukania gardła.
- Odwar z tej rośliny stosuje się czasem doustnie przy problemach z ciśnieniem, schorzeniach żołądka i wątroby oraz kłopotach z trawieniem.
Jak stosować świetlik łąkowy?
Ziele świetlika stosuje się zewnętrznie, w formie okładów, kompresów lub przemywań, często w połączeniu z innymi ziołami, np. rumiankiem, bratkiem lub koprem włoskim.
Aby przygotować prosty wywar z tego ziela należy zalać półtorej łyżeczki ziela filiżanką wody i gotować przez kilka minut. Po tym czasie odstawić na 10 minut i przecedzić. Stosować do przemywania oczu lub płukania gardła 3-4 razy dziennie.
Świetlik lekarski – przeciwskazania
Nie ma zbyt wielu przeciwwskazań do stosowania zewnętrznie tej rośliny. Nie stwierdzono żadnych skutków ubocznych, jednak jak przy każdym stosowanym preparacie warto zwrócić uwagę, czy nie wystąpi reakcja alergiczna.
Przepisy – świetlik w okładach i mieszankach
Płyn do przemywania oczu ze świtnika i bławatka przy zapaleniu spojówek
Zmieszać po pół łyżki suszonego ziela ptasiego oczka i suszonych kwiatów bławatka, a następnie zalać szklanką wrzątku. Odstawić do zaparzenia na 15 minut, przecedzić i po przestudzeniu stosować do przemywania oczu.
Okłady z pięciu ziół na powstający jęczmień
Zmieszać trzy części ziela złodzieja mlecznego i po jednej części bławatka, rumianku, szałwii i siemienia lnianego. Mieszankę zemleć albo rozetrzeć w moździerzu, zalać letnią wodą i zagotować. Ciepłe zioła zawinąć w gazę i przykładać na powieki na 15-25 minut.
Przepisy pochodzą z książki „Apteczka domowa”
Kuracja z euphrasia i aloesu na zmęczone oczy
Duży liść aloesu pokroić i gotować 2-3 minuty w 1/3 szklanki wody. Do ciepłego naparu dodać odrobinę miodu i przemywać oczy. Na noc dodatkowo warto zastosować okłady z naparu świtnika, które można pozostawić na oczach na całą noc.
Przepis pochodzi z książki „Ziołowe ABC. Receptury natury” dr Jadwigi Górnickiej
Autor: Ewa Zawidzka