Żywność dostępna na rynku ma fundamentalne znaczenie, jeśli chodzi o nasze zdrowie, dlatego też obowiązujące przepisy zawierają szereg bardzo szczegółowych regulacji dotyczących zarówno zasad produkcji, jak i wprowadzania na rynek produktów żywnościowych.
Z jednej strony służyć to ma ochronie zdrowia konsumenta, a z drugiej strony ma umożliwiać konsumentowi rzetelną ocenę cech produktu i dokonywanie świadomych zakupów. Regulacje w tym zakresie znajdują się zarówno w unijnych rozporządzeniach, jak w polskich aktach prawnych.
Wymogi dotyczące oznaczania artykułów spożywczych
Regulacje prawne dotyczą zwłaszcza tego, jakie informacje muszą być podawane na temat żywności na etykiecie czy opakowaniu. Przede wszystkim żywność produkowana i wprowadzana do obrotu na terytorium Polski musi być oznakowana w języku polskim.
Zgodnie z rozporządzeniem UE nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, w oznakowaniu żywności – na etykietach i opakowaniach – obowiązkowo należy umieszczać między innymi takie informacje jak nazwa żywności, wykaz składników, ilość żywności netto, data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia, wartość odżywcza, nazwa lub firma i adres podmiotu, który wprowadził produkt do obrotu.
Jeśli chodzi o wartość odżywczą, to informacja w tym zakresie powinna zawierać wartość energetyczną produktu, ilość tłuszczu, kwasów tłuszczowych nasyconych, węglowodanów, cukrów, białka i soli. Obowiązkowe jest również podanie informacji o wszelkich substancjach lub produktach powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, które zostały użyte przy wytworzeniu lub przygotowywaniu żywności i nadal są obecne w produkcie gotowym (nawet w zmienionej formie).
Ponadto istnieją pewne zakazy związane z oznaczaniem produktów. I tak, produkty spożywcze powszechnie spożywane nie mogą zawierać określenia „dietetyczny” lub w inny sposób sugerować, że jest to artykuł spożywczy o specjalnym przeznaczeniu żywieniowym.
Żywność genetycznie modyfikowana musi być oznakowana. Generalnie zasada jest taka, że informacje znajdujące się na etykiecie produktu spożywczego nie mogą wprowadzać konsumentów w błąd, a więc muszą być przedstawione w sposób dla niego jasny i zrozumiały. W związku z tym producent nie może przypisywać produktowi właściwości, których produkt ten w rzeczywistości nie posiada, sugerować, że dany artykuł spożywczy ma jakieś wyjątkowe właściwości, czy umieszczać na opakowaniu produktu grafik wprowadzających w błąd – na przykład na opakowaniu jaj, które pochodzą z chowu klatkowego nie można przedstawiać kur chodzących po trawie.
Szczegółowe wytyczne w zakresie oznaczania niektórych produktów zawiera rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych. Rozporządzenie to określa między innymi, jakie warunki muszą spełniać dane artykuły żywnościowe, aby możliwe było oznaczanie ich takimi określeniami, jak np. naturalna woda mineralna, miód, czekolada, dżem, czy sok owocowy.
Kto jest odpowiedzialny za kontrolę żywności?
Organami urzędowej kontroli żywności w zakresie bezpieczeństwa żywności są organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Jeśli więc stwierdzimy jakieś nieprawidłowości, możemy zawiadomić te organy, które mogą wówczas wszcząć postępowanie i przeprowadzić kontrolę. W związku z urzędową kontrolą organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej mają prawo wstępu do pomieszczeń zakładu o każdej porze, badania procesów technologicznych i receptur, przeglądania dokumentacji, a także podejmowania innych czynności, w tym pobierania próbek środków spożywczych w celu wykonania badań laboratoryjnych.
Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie wymagań jest surowa
Za nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów, w tym zwłaszcza dotyczących wymagań w zakresie znakowania środków spożywczych, w tym w zakresie prezentacji, reklamy i promocji, właściwy państwowy wojewódzki inspektor sanitarny może nakładać kary pieniężne. Przepisy ustawy z dnia 05.07.2019r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia stanowią, że wysokość tej kary pieniężnej może wynosić nawet trzydziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej.
Ponadto przepisy ww. ustawy przewidują odpowiedzialność karną i cywilną każdego, kto produkuje lub wprowadza do obrotu środek spożywczy szkodliwy dla zdrowia lub życia człowieka.
